Sinds de aanslagen van 11 september 2001 is er een enorme toename van internationale inspanningen op het gebied van terrorismebestrijding. Deze inspanningen zijn zeer divers: van militaire interventies, ontwikkeling van preventieve strategieën en internationale samenwerking, tot projecten gericht op het aanpakken van de onderliggende oorzaken van terrorisme.

Ondanks deze inspanningen is de wereld getuige geweest van een opleving van gewelddadige, extremistische en terroristische groeperingen in Afrika, het Midden-Oosten en Azië. Er vonden meerdere aanslagen plaats in Europa, zoals in Madrid in 2004, Londen in 2005, Parijs in 2015 en Brussel in 2016. Hoewel er sinds 2014 een scherpe daling is geweest van het aantal dodelijke slachtoffers van terrorisme, is het niveau van terroristische activiteiten wereldwijd nog steeds aanzienlijk hoger dan in de periode kort na 11 september. Daarom staan terrorismebestrijding en het voorkomen en bestrijden van gewelddadig extremisme nog altijd hoog op de veiligheidsagenda van het Ministerie van Buitenlandse Zaken.

Toch is er weinig bekend over de effectiviteit van alle inspanningen die er worden gedaan op het gebied van contraterrorisme (CT) en het voorkomen en bestrijden van gewelddadig extremisme (P/CVE). Ook is er weinig evaluatief onderzoek gedaan naar terrorismebestrijding, zowel op nationaal als internationaal niveau. Tegen deze achtergrond heeft IOB een evaluatie uitgevoerd van het contraterrorismebeleid van het ministerie van Buitenlandse Zaken.

Centrale vraag

Welke resultaten heeft het ministerie van Buitenlandse Zaken bereikt dankzij zijn activiteiten op het gebied van CT en P/CVE, en hoe kan beleidsontwikkeling en -implementatie worden verbeterd?

Binnen het Ministerie van Buitenlandse Zaken is de afdeling Contraterrorisme en Nationale Veiligheid van de Directie Veiligheidsbeleid (DVB/TN) verantwoordelijk voor het CT en P/CVE-beleid en interventies. Op basis van de beschikbare beleidsstukken heeft IOB drie algemene doelen kunnen onderscheiden:

1. Streven naar een sterke diplomatieke positie om het beleid te beïnvloeden en goed geïnformeerd te zijn om tijdig te kunnen reageren op trends en ontwikkelingen
2. Het promoten van de Nederlandse aanpak - ‘Dutch Approach’- in CT en P/CVE
3. Het steunen van projecten om terrorisme en gewelddadig extremisme te voorkomen

Ten aanzien van deze doelen leidt het onderzoek Evaluatie contraterrorismebeleid van het ministerie van Buitenlandse Zaken tot de volgende conclusies:

• Formuleer een strategie en concrete mijlpalen voor contraterrorisme (CT) en het voorkomen en tegengaan van gewelddadig extremisme (P/CVE) en maak een koppeling met de bredere veiligheids- en ontwikkelingsproblematiek.
• Verminder de huidige fragmentatie en versterk de link met de veiligheidssituatie in Nederland door CT en P/CVE te richten op de zuidelijke en oostelijke veiligheidsarena’s in de ring rond Europa.
• Investeer in dreigingsanalyses en identificatie van contextspecifieke root causes om beleidsontwikkeling te voeden.
• Investeer in coördinatie van beleidsontwikkeling en –implementatie met andere beleidsdirecties, ambassades en ministeries.
• Investeer in leren door effectieve feedbackloops te creëren tussen veiligheidsanalyses, beleidsontwikkeling, de implementatie van projecten en evaluaties.