Voor de helft van de bekeken programma’s kan niet worden vastgesteld dat er substantieel wordt ingezet op klimaatadaptatie. Dit is problematisch omdat deze programma’s door Nederland wel worden gerapporteerd als klimaatfinanciering. Deze situatie wordt mede veroorzaakt door het klimaatmarker-systeem van de Organisatie voor Economische Samenwerking en Ontwikkeling (OESO). De criteria voor het verkrijgen van een marker zijn relatief licht. Zo is de toepassing van een klimaatlens niet verplicht, maar wordt dit slechts aanbevolen als ‘best practice’. Deze lens betreft (1) het uitvoeren van klimaatrisico-analyses, (2) het ontwerp van adaptatiemaatregelen op basis hiervan, en (3) de implementatie en monitoring van adaptatiemaatregelen.

Alhoewel sommige programma’s klimaatadaptatie goed integreren (bijv. Deltaprogramma’s), valt op dat bij de meeste programma’s de analyse van de gevolgen van klimaatverandering oppervlakkig is. Voor ongeveer de helft van de programma’s leidt dit tot reactieve en abstracte adaptatiemaatregelen. In sommige gevallen ontbreken ze zelfs. Dit komt onder andere door een gebrek aan tijd, kennis en capaciteit. Hierdoor komt klimaatadaptatie pas laat in de besluitvorming aan bod. Er is voor sommige programma’s wel sprake van een leercurve waarbij klimaatadaptatie gaandeweg beter wordt geïntegreerd.

De meeste programma’s hebben moeite om de meest gemarginaliseerde groepen te bereiken en te betrekken. Analyses die klimaatrisico’s voor deze groepen scherp in beeld brengen ontbreken grotendeels, net als een koppeling hiervan met genderanalyses.

Doordat een participatieve aanpak vaak ontbreekt, zijn adaptatiemaatregelen ook niet altijd goed afgestemd op de doelgroep en zijn oplossingen te duur of te complex. In de uitvoering spelen een focus op efficiëntie of een verlangen naar 'tastbare' resultaten mee. Het is duurder en moeilijker om de meest gemarginaliseerde groepen te bereiken. Hierdoor richten programma's zich soms op groepen die het (iets) beter hebben, en gaan ze ten onrechte uit van een zogenaamd doorsijpeleffect (‘trickle-down’ effect).

Er zijn ook programma’s die wél succes boeken op klimaatadaptatie bij gemarginaliseerde groepen. Deze hebben de volgende kenmerken:

1. Ze hanteren een inclusieve en participatieve aanpak.
2. Ze sluiten aan bij directe behoeften.
3. Ze relateren aan door de doelgroep ervaren gevolgen van klimaatverandering zoals overstromingen en droogte.
4. Ze houden rekening met de specifieke belangen van vrouwen en meisjes.

Uit de evaluatie blijkt dat de nationale inbreng in ontwikkelingsprogramma's over het algemeen goed is in Mozambique en gemiddeld tot goed in Bangladesh. In veel gevallen zijn nationale, regionale en/of lokale overheidsinstanties bij programma’s betrokken of maken zij er deel van uit. Een vraaggestuurde aanpak met overdracht van verantwoordelijkheden is daarbij belangrijk. Dit creëert eigenaarschap. Tegelijkertijd blijkt dat overheidsinstanties hiervoor niet altijd over de juiste capaciteiten beschikken. Aansluiting van programma’s bij binnenlands adaptatiebeleid gaat beter in Bangladesh dan in Mozambique, mede omdat het beleid in Bangladesh beter is uitgewerkt.

Het is niet goed mogelijk om de doeltreffendheid van maatregelen voor klimaatadaptatie te bepalen. Informatie over verminderd risico door verhoogde veerkracht en/of verminderde blootstelling ontbreekt vrijwel overal. De oorzaken hiervan zijn een gebrek aan prioriteit, het ontbreken van klimaatadaptatie in systemen voor monitoring en evaluatie, het lastig kunnen scheiden van reguliere ontwikkelingsresultaten en specifieke adaptatieresultaten, en soms gewoonweg het nog niet afgerond zijn van programma’s. Hoewel over enkele programma’s wel positieve resultaten worden gerapporteerd, is de huidige inzet (breder dan alleen van de Nederlandse) onvoldoende om kwetsbare landen en groepen goed voor te bereiden op de gevolgen van klimaatverandering.