Resultaten – Evaluatie van het Nederlandse beleid voor humanitaire hulp
IOB heeft geëvalueerd hoe succesvol Nederland is geweest in het bereiken van humanitaire beleidsdoelen in de periode 2015-2021. Daarbij is gekeken naar de financiële steun van Nederland aan humanitaire organisaties, en naar de diplomatieke initiatieven die Nederland nam om internationale noodhulp mogelijk te maken.
Drie nieuwere en steeds belangrijker wordende uitgangspunten in het humanitaire beleid zijn ook meegenomen in het onderzoek: het bevorderen van lokaal geleide hulp (lokalisering), innovatie en het beter aansluiten bij langetermijn-ontwikkeling.
Achtergrond
Het Nederlandse humanitaire beleid is op noden gebaseerd en gaat uit van het principe van medemenselijkheid. Dit wordt het humanitair imperatief genoemd en houdt in dat niets belangrijker is dan het redden van mensenlevens en het verlichten van menselijk lijden als gevolg van rampen of conflict. Dit betekent ook dat de omvang van de hulp wordt bepaald door de humanitaire noden van de getroffen mensen. Nederland wil dat de hulp daar terechtkomt, waar deze het hardst nodig is.
De figuur hieronder geeft schematisch weer hoe het Nederlandse beleid met financiële en diplomatieke middelen (inputs) de gewenste impact wil bewerkstelligen: het redden van mensenlevens en het herstellen van de waardigheid en weerbaarheid van mensen die door een ramp of conflict zijn getroffen.
De figuur laat zien dat Nederland met financieringsmechanismen, humanitaire partners en coalities werkt om zo een gecoördineerde humanitaire respons te steunen die zorgt voor tijdige en relevante hulp. Daarbij zijn de humanitaire principes van neutraliteit, onafhankelijkheid en onpartijdigheid leidend.
Centrale vraag
“Hoe, en in hoeverre, draagt het Nederlandse humanitaire beleid bij aan het behalen van humanitaire doelstellingen?”
Belangrijkste conclusies
De belangrijkste conclusies, in hun geheel beschreven in het rapport, worden hieronder kort toegelicht:
- Het Nederlandse humanitaire beleid is in de meeste gevallen effectief geweest in het scheppen van voorwaarden voor een tijdige, op noden gebaseerde humanitaire respons die werd geleid door de humanitaire principes van neutraliteit, onafhankelijkheid en onpartijdigheid.
- Huidige werkwijzen binnen het ministerie van Buitenlandse Zaken faciliteren in algemene zin dat Nederlandse humanitaire hulp de mensen bereikt die dat het hardst nodig hebben.
- Het ministerie van Buitenlandse Zaken heeft financieringsrelaties en partnerschappen ontwikkeld die doorgaans zorgen voor een effectieve, tijdige en op humanitaire principes gestoelde humanitaire hulpverlening.
- De partnerorganisaties die Nederland steunt (VN, Rode Kruis en Dutch Relief Alliance) zijn er niet in geslaagd om te voldoen aan de ambities van het beleid op het gebied van lokalisering, innovatie en langetermijn-ontwikkeling.
- De partnerorganisaties worstelen met het gelijkelijk dragen van de risico’s die gepaard gaan met humanitaire hulp. Dit leidt ertoe dat lokale spelers maar beperkt de kans krijgen om te worden gesteund op basis van hun sterke punten (lokale kennis, operationele toegang tot gemeenschappen). IOB stelt vast dat de manier waarop Nederland met partnerorganisaties samenwerkt onvoldoende prikkels geeft om deze tekortkoming aan te pakken. Er is te weinig steun onder humanitaire donoren om dit ten goede te keren.
- Lokalisering vereist ook dat het ministerie van Buitenlandse Zaken zelf verandert in de manier waarop het omgaat met risico’s. Het vereist ook dat het ministerie een integrale en breed gedragen strategie ontwikkelt op het gebied van capaciteitsversterking.
- Het beeld over de Nederlandse humanitaire diplomatie is gemengd. IOB oordeelt dat Nederland effectief was in het beïnvloeden van humanitaire organisaties en stakeholders als daaraan een weldoordacht narratief ten grondslag lag en er voldoende capaciteit was om strategisch naar een gerichte verandering toe te werken. Nederlandse inspanningen op het gebied van mentale en psychosociale gezondheidszorg in humanitaire crises worden als positief voorbeeld gezien. IOB stelt vast dat Nederland daarin een proactieve, constructieve en soms ook leidende rol heeft gespeeld: door een gedeelde agenda voor verandering te beïnvloeden, door bijeenkomsten te organiseren, door een onderwerp te agenderen en door wereldwijde beleidsontwikkeling in gang te zetten. Het oordeel van IOB is minder positief over de mate waarin het ministerie effectief was in het beïnvloeden van partners met betrekking tot lokaal geleide humanitaire hulp, innovatie en langetermijn-ontwikkeling.
Aanbevelingen
Hieronder vindt u de strategisch relevante aanbevelingen van de beleidsevaluatie.
Een volledig overzicht van alle aanbevelingen is beschreven in het rapport.
Aanbeveling 1: t.a.v. niet-geoormerkte financiering
IOB beveelt aan, op basis van de overwegend positieve bevindingen, dat Nederland doorgaat met het geven van vooral meerjarige, flexibele en niet-geoormerkte financiering aan dezelfde categorieën van ontvangende organisaties.
Aanbeveling 2: t.a.v. lokalisering, innovatie en langetermijn-oplossingen
De niet-geoormerkte financiering vereist wel dat voortdurend aandacht moet worden besteed aan monitoring, evaluatie en leren om de hulp aan mensen die het nodig hebben te verbeteren. Dat geldt specifiek op het gebied van lokalisering, innovatie en langetermijn-ontwikkeling.
Aanbeveling 3: t.a.v. humanitaire diplomatie
Het inzetten van diplomatie om humanitaire doelstellingen te bereiken kan nog meer effect sorteren door strakker keuzes te maken, per prioriteit een stevig narratief te ontwikkelen, de begeleiding van ambassades te intensiveren en meer met elkaar te spreken over hoe het gaat. Ook kan de menskracht van het ministerie strategischer worden ingezet.
Aanbeveling 4: ‘Word de humanitaire donor die mensen nodig hebben.’
De verwachting is dat de fondsen voor humanitaire hulp niet snel genoeg zullen toenemen om de steeds maar groeiende humanitaire noden als gevolg van klimaatverandering en voortdurend conflict en instabiliteit het hoofd te kunnen bieden. IOB beveelt daarom aan om reeds nu te werken aan toekomstscenario’s zodat Nederland stelling neemt in debatten over de zeer urgente op de toekomst gerichte vraag of de huidige systemen van humanitaire hulpverlening wel effectief en gepast blijven in een snel veranderende wereld.